CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki o średnicy 1,0-2,5 cm. Najczęściej regularnie kuliste lub owalne, rzadziej guzowate. Powierzchnia owocnika, matowa, szorstka, czasem sprawiająca wrażenie delikatnie zamszowatej. Ubarwienie owocników bardzo zmienne. Powierzchnia za młodu biała, biało-szara, potem szaro-żółta, w fazie pełnej dojrzałości żółto-brązowa – lub alternatywnie, brudnobiała nawet do stadium rozpadu. Gleba w owocnikach niedojrzałych kremowo-biała, potem, bladożółtawa, oliwkowa. W pełnym stadium dojrzałości żółto-brązowa do czarno-brązowej lub bordowo-brązowej. Bardzo często z wyraźnym odcieniem oliwkowo-zielonkawym. (oliwkowo-zielone tony zaobserwowano znacznie częściej w okazach zlokalizowanych w górskich i podgórskich lasach mieszanych ze znacznym udziałem Picea oraz Abies) Perydium cienkie, bardzo nietrwałe, szybko pękające i ulegające rozpadowi. Konsystencja dojrzałego owocnika miękka, podatna na odkształcenia. Smak nieznaczny, wodnisty. Zapach charakterystyczny, nieprzyjemny, zgniło-zjełczały. W trakcie wysychania owocniki wydzielają intensywną woń przywodzącą na myśl gnijącą cebulę.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki H.rehsteineri
|
Perydium 150-350 μm, niejednorodne i bardzo zmienne. Zbudowane z wiotkich, cienkościennych, hialinowych strzępek 4-10 μm. Miejscami strzępki rozdymają się w niewybitne struktury komórkowe. Cienką warstwę suprapellis - 30-50 μm – tworzą zbite strzępki zabarwione na żółtawy kolor. Przebieg strzępek równoległy do powierzchni owocnika ale miejscami skośny lub nawet prostopadły. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, septowanych, hialinowych strzępek o grubości 2-6 μm. Bazydia średnio 15-30 x 4-8 μm, cylindryczne lub maczugowate, wiotkie, cienkościenne, hialinowe, z długimi, wyraźnymi sterygmami do 2-5 μm. Najczęściej 2-zarodnikowe, rzadko 1-zarodnikowe. Cylindryczne, hialinowe bazydiole o rozmiarach 5-15 x 2-8 μm bardzo szybko ulegają rozpadowi i już w owocnikach na wczesnych etapach dojrzałości są bardzo trudne do zaobserwowania. Warstwa subhymenialna nieodróżnialna. Zarodniki wąsko wrzecionowate do cytrynokształtnych, z podwójną grubą ścianą – nie zawsze widoczną z uwagi na ornamentację i perysporium. Ornamentacja ma postać wyraźnych, mniej lub bardziej zaostrzonych kolców lub cylindrycznych brodawek, do 1-4 μm. Zarodnik otoczony błoną perysporium – hialinową lub co najwyżej bladożółtą do fazy ostatecznego rozpadu. Zarodniki za młodu hialinowe, potem bladożółte, wreszcie żółto-brązowawe. Szczyt zarodnika bezbarwny, obły, zaokrąglony często płaski 1-3 μm – dobrze widoczny tylko w zarodnikach na wczesnych etapach rozwoju. Apiculus krótki, gruby, cylindryczny, 1-3 μm. Wielkość dojrzałych zarodników wraz z ornamentacją i fałdami perysporium 16-24 x 9-15 μm, średnio 21 x 13 μm, Q=1,5-2,1, Qm=1,7. Brak zarodników anormatywnych.
|
SIEDLISKO |
Hymenogaster rehsteineri nie ma specjalnych wymagań siedliskowych. Znajdowany zarówno w żyznych glebach rędzinowych jak i gliniastych glebach brunatnych – o szerokim zakresie pH od 6,2-8,5. Mikoryzuje z szeregiem drzew liściastych i iglastych. W polskich warunkach do najczęstszych należą Corylus, Fagus, Carpinus oraz Picea i Abies. Gatunek uznawany za typowy dla średnich położeń górskich ale w warunkach polskich równie częsty w siedliskach wyżynnych. Owocniki w licznych grupach wyrastają niezbyt głęboko, 1-4 cm pod powierzchnią gleby. Pojawiają się wczesnym latem i w zależności od warunków atmosferycznych rosną do późnej jesieni, a nawet zimy. |
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster rehsteineri jest gatunkiem rzadko znajdowanym. Pospolity jedynie w Niemczech, poza tym znany z pojedynczych stanowisk, głównie z alpejskich krajów Europy. W Polsce znaleziony po raz pierwszy w 2008 roku. Na obszarze Polski należy do gatunków częstych w wielu różnych jednostkach fizycznogeograficznych.
Wyżyna Śląska – DF33, Grodziec k. Będzina, Sierpień 2008
Beskid Zachodni – DG16, Zawoja k. Żywca, Wrzesień 2009
Beskid Śląski DG 01, Kropiowice k. Cieszyna , Listopad 2009
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 27, Złożeniec k. Smolenia, Lipiec 2011
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2011
Pieniny - EG 34, Szlachtowa k. Szczawnicy, Wrzesień 2013
Beskid Mały – DF 85, Inwałd k. Wadowic, Lipiec 2014
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 26, Hutki-Kanki k. Olkusza, Lipiec 2014
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 66, Babice k. Chrzanowa, Listopad 2019
Beskid Mały – DF 96, Koziniec k. Wadowic, Sierpień 2020
|
UWAGI
 Dojrzałe owocniki
|
Hymenogaster rehsteineri jest makroskopowo gatunkiem bardzo zmiennym, w związku z tym, jest trudny do prawidłowego oznaczenia wyłącznie na podstawie makromorfologii. Najczęściej bywa mylony z H. vulgaris, H. griseus oraz H. uliginosus. Definitywnie odróżniają go od podobnych gatunków cechy mikroskopowe, w tym głównie budowa zarodników. Baczną uwagę należy zwrócić na charakterystyczną kolczasto-brodawkowatą ornamentację, hialinowe do późnego wieku perysporium, oraz finalny kolor i wielkość zarodników.
H. rehsteineri tworzy wiele form pośrednich, bardzo trudnych do prawidłowego oznaczenia metodami innymi niż genetyczne. Różnicują je w największym stopniu proporcje zarodników oraz kolorystyka owocników. Prawdopodobnie są to formy ekologiczne, zaobserwowano bowiem ścisły związek „nietypowych” kolekcji z konkretnymi partnerami mikoryzowymi lub określonymi typami siedlisk. |
